Xã Đại Sơn

Trong những năm qua, Việt Nam đã nỗ lực mạnh mẽ nhằm phòng, chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU). Đây là yêu cầu cấp thiết để bảo vệ nguồn lợi thủy sản, duy trì thị trường xuất khẩu và đáp ứng các khuyến nghị của Ủy ban châu Âu (EC) trong lộ trình gỡ “thẻ vàng”. Mặc dù đã đạt được nhiều kết quả tích cực, song tình trạng vi phạm IUU trên một số vùng biển vẫn còn diễn biến phức tạp, đặt ra yêu cầu cần tiếp tục tăng cường quản lý, kiểm soát và nâng cao ý thức tuân thủ của cộng đồng ngư dân.

Hiện nay, một số hành vi vi phạm vẫn xảy ra như tàu cá không bật hoặc cố tình ngắt kết nối thiết bị giám sát hành trình (VMS) khi hoạt động trên biển; tàu cá chưa đầy đủ giấy tờ đăng ký, đăng kiểm; một bộ phận ngư dân còn lơ là trong việc ghi nhật ký khai thác và báo cáo sản lượng. Đặc biệt, vẫn còn tình trạng tàu cá xâm phạm vùng biển nước ngoài, không chỉ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh kế của chính ngư dân mà còn tác động tiêu cực đến uy tín quốc gia. Công tác tuyên truyền tuy đã triển khai trên nhiều địa phương nhưng chưa thật sự sâu rộng, khiến nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật của một số chủ tàu và thuyền trưởng chưa đầy đủ.

Những tồn tại này xuất phát từ nhiều nguyên nhân, trong đó có sự hạn chế về kiến thức pháp luật, tâm lý chủ quan khi khai thác xa bờ và áp lực kinh tế khiến một số ngư dân muốn giảm chi phí bằng cách không chấp hành đầy đủ quy định. Bên cạnh đó, công tác kiểm tra, kiểm soát ở một số nơi còn chưa đồng bộ, việc truy xuất nguồn gốc thủy sản chưa thật chặt chẽ, dẫn tới nguy cơ sản phẩm không đáp ứng yêu cầu của thị trường nhập khẩu.

Hành vi khai thác IUU để lại nhiều hệ lụy nghiêm trọng. Trước hết, việc khai thác thiếu kiểm soát khiến nguồn lợi thủy sản suy giảm nhanh chóng, ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường biển và sinh kế lâu dài của ngư dân. Trên lĩnh vực kinh tế, nếu không quyết liệt khắc phục các vi phạm, Việt Nam có nguy cơ bị áp dụng “thẻ đỏ”, đồng nghĩa với việc thủy sản bị cấm xuất khẩu sang thị trường châu Âu – một trong những thị trường lớn và quan trọng nhất. Điều này sẽ gây tác động lớn đến hoạt động sản xuất, chế biến, xuất khẩu thủy sản của cả nước, ảnh hưởng đến hàng triệu lao động trong ngành. Về mặt đối ngoại, các vi phạm IUU làm giảm uy tín của Việt Nam, ảnh hưởng đến niềm tin và quan hệ hợp tác quốc tế trong lĩnh vực thủy sản.

Để nâng cao hiệu quả chống khai thác IUU, cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp. Trước hết, công tác tuyên truyền phải được tăng cường mạnh mẽ, liên tục và đa dạng, bảo đảm người dân hiểu rõ quy định pháp luật, hậu quả của vi phạm và ý nghĩa của việc tuân thủ. Các địa phương cần phát huy vai trò hệ thống truyền thanh, truyền thông cơ sở để tuyên truyền sâu rộng đến từng thôn, tổ dân phố, từng chủ tàu, thuyền trưởng.

Quản lý tàu cá từ bờ ra biển phải chặt chẽ hơn, thông qua việc kiểm tra, xác nhận các điều kiện trước khi cho tàu xuất bến; yêu cầu tàu cá duy trì kết nối VMS 24/24 giờ; không cho phép xuất bến đối với tàu cá thiếu giấy tờ hoặc có dấu hiệu vi phạm. Bên cạnh đó, việc kiểm soát sản lượng khai thác và truy xuất nguồn gốc cần được thực hiện nghiêm túc nhằm đảm bảo minh bạch, đáp ứng yêu cầu của thị trường xuất khẩu.

Cùng với đó, lực lượng chức năng cần tăng cường tuần tra, kiểm soát trên biển; xử lý nghiêm các trường hợp cố tình vi phạm; công khai các vụ việc điển hình để răn đe và nâng cao ý thức cộng đồng. Các chính sách hỗ trợ ngư dân cũng cần được triển khai hiệu quả, giúp ngư dân nâng cao năng lực khai thác, tuân thủ pháp luật và từng bước phát triển nghề cá theo hướng hiện đại, bền vững.

Công tác chống khai thác IUU không chỉ là trách nhiệm của cơ quan quản lý Nhà nước, mà là nhiệm vụ chung của toàn xã hội, đặc biệt là ngư dân và các tổ chức hoạt động trong lĩnh vực thủy sản. Mỗi hành động tuân thủ pháp luật – từ việc ghi chép nhật ký khai thác, bật thiết bị giám sát hành trình, không vi phạm vùng biển nước ngoài đến báo cáo sản lượng đúng quy định – đều là những đóng góp thiết thực giúp Việt Nam sớm gỡ “thẻ vàng” của EC. Đây không chỉ là cách bảo vệ quyền lợi của ngư dân, giữ vững thị trường xuất khẩu mà còn góp phần khẳng định hình ảnh một Việt Nam trách nhiệm, minh bạch và tích cực trong hội nhập quốc tế.

Chung tay hành động hôm nay chính là đầu tư cho tương lai của nghề cá Việt Nam, để thế hệ mai sau tiếp tục được thừa hưởng nguồn lợi biển phong phú, bền vững và để uy tín quốc gia ngày càng vươn xa trên trường quốc tế.